گردشگری داخلی حمام قلی بیگ استان مشهد

[ترنم واژه ها]

7- چاله حوض
شاید جالب باشد بدانید که امکانات حمام های ایرانی تنها به شست و شوی بدن محدود نمی شد و معماران ترتیبی داده بودند که مردم بتوانند در این حمام های عمومی نیز آب تنی کنند و می توان گفت در واقع حمام های عمومی، مجموعه ای برای سرگرمی نیز محسوب می شدند.
افراد پس از حمام کردن به بخش دیگری می رفتند که با نام چاله حوض شناخته می شد. در میان چاله حوض استخر آب بزرگی قرار داشت که برای آب تنی مورد استفاده بود. چاله حوض حمام مهدی قلی بیک در مقایسه با دیگر حمام های دوره صفوی ابعاد بزرگ تری دارد و تناسبات به کار گرفته شده در ساختش با آن که بسیار ساده است، شکوه معماری ایرانی و اسلامی را به نمایش می گذارد.
دقت به کار رفته در محاسبه طول، عرض و عمق استخر، ارتفاع کف تا سقف، همچنین ساخت ستون ها، وجود متناسب گلجام ها و پراکندگیِ به جایِ آن ها همگی از نکات بسیار قابل توجه اند و خبر از هوش معمار حمام مهدی قلی بیک دارد.

 

[ترنم واژه ها]

آشنایی با مهدی قلی بیک: واقف حمام
مهدی قلی بیک جانی قربانی یکی از امیران ترک خراسان و همچنین از سران لشکری و سیاسی شاه عباس صفوی بود که البته منصب میرآخور -رییس اصطبل شاهی- را نیز از آن خود داشت. بنا به منصب های مهدی قلی بیک و وقف های به جا مانده از او می توان فهمید که بسیار متمول بود. همچنین با توجه به اطلاعات تاریخی، می دانیم مهدی قلی بیک در طایفه جغتایی چشم به جهان گشود؛ اما از زمان دقیق تولد و مرگش اطلاعی در دست نیست. از کارها و دلاوری های او می توان به نقش او در جنگ میان ایران و عثمانی اشاره کرد که فرمانده تفنگچی های خراسان بود. مهدی قلی بیک همچنین در ساخت و ساز بنا و چندین کار خیر دست داشت که بارزترین آن ساخت حمام زیبای مهدی قلی بیک و یا حمام شاه بود.
گفته می شود این امیر خراسانی در اوایل شعبان ۱۰۲۷ قمری در قزوین از دنیا رفت که پس از فوتش، جسدش را به مشهد منتقل کرده و در حرم مطهر امام رضا علیه السلام دفن کردند. در وقف نامه ای به جا مانده از آن زمان، جزییات وقف مهدی قلی بیک خان درباره این حمام گفته شده است. در این وقف نامه به غیر از حمام، از وقف دو روستا به نام های «گازرگاه» و «پس‌پشته» که در نواحی تبادکان و درزاب مشهد قرار دارند و یک باغ در کرج سخن گفته شده است.
قسمت جالب وقف حمام مهدی قلی بیک، توجه به امکانات حمام و ریزبینی های پس از آن است. به طور مثال مهدی قلی بیک نه تنها دستور ساخت حمامی مجهز و زیبا به همراه یک قنات را داد، بلکه بعد از آن را فراموش نکرد و برای آب مازادِ احتیاج حمام نیز برنامه ریزی کرد. بر طبق وقف نامه، برای چگونگی استفاده از آب قنات شرایطی تعیین شده است، به گونه ای که عنوان شد آب اضافه قنات، صرف مسجد گوهرشاد شود و اگر باز آبی اضافه آمد برای آبیاری مزارع اطراف شهر مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین از دیگر کارهای خیر مهدی قلی بیک، ساخت تعداد زیادی دکان در اطراف حمام بود که درآمد تمامی آن ها صرف کارهای خداپسندانه و خیر مربوط به حرم می شد