آموزشی زیر سبک‌های ژانر علمی و تخیلی چیست؟

[ترنم واژه ها]

زیرسبک‌های ژانر علمی تخیلی
علمی تخیلی یکی از گسترده‌ترین سبک‌هاست و امروزه رمان‌ها و فیلم‌های بسیاری را درون خود جای داده است. با خواندن و دیدن این رمان‌ها و فیلم‌ها، شاید متوجه ناهمسانی‌های فراوان آن‌ها شوید و بگویید «یعنی همه‌ی این‌ها یه ژانرن؟!»
برای همین باید بدانید اگرچه تمام این داستان‌ها علمی تخیلی هستند، ولی خود علمی تخیلی زیرسبک‌های بسیاری را در بر می‌گیرد تا بتواند به‌آسانی داستان‌هایش را از یکدیگر جدا کرده و کار را برای طرفداران هر زیرسبک، و انتخاب آثار مورد علاقه‌شان، آسان‌تر کند.


برای این‌که بیشتر با دسته‌بندی ژانر علمی تخیلی آشنا شوید، در ادامه چند مورد از مهم‌ترین زیرسبک‌های آن را برای‌تان آورده‌ایم.

سایبرپانک: آمیزه‌ای از فناوری‌های پیشرفته و جامعه‌ای شکست‌خورده است. در این داستان‌ها، که در پادآرمان‌شهرها بازگفت می‌شوند، مردم بیشتر در سلطه‌ی حکومت و شرکت‌های فاسد هستند و هیچ‌کس زندگی خوب و آزادی ندارد. در جهان سایبرپانک، پول‌دارها پول‌دارتر شده و فقیرها هم روز‌به‌روز بیشتر در فقر و بدبختی فرو می‌روند. افزون‌براین، وجود ربات‌های انسان‌نما و اعضای بدن رباتیک، یکی از دوست‌داشتنی‌ترین بخش‌های این داستان‌ها است. رمان ?Do Androids Dream of Electric Sheep نوشته‌ی «فیلیپ کی. دیک»، که به فیلم Blade Runner تبدیل شد، یکی از بهترین‌ رمان‌های سایبرپانک است.

استیم‌پانک: این زیرسبک بیشتر در دوره‌ی ویکتوریایی و کاربرد فراوان موتور بخار بازگفت می‌شود و کم‌وبیش گونه‌ای تاریخ جایگزین هم به شمار می‌رود. هنرمندان با استیم‌پانک به سراغ دوره‌های گذشته می‌روند و با پنداشت خودشان ابزار و فناوری‌های موتور بخاری جدید و کاملا غیرواقعی را به وجود می‌آورند. کتاب The Golden Compass از فیلیپ پولمن در این زیرگروه قرار می‌گیرد.

 

[ترنم واژه ها]

تاریخ جایگزین: در این گونه داستان‌ها، نویسندگان به سراغ گذشته می‌روند و با استفاده از پنداشت خود، آن را دگرگون می‌کنند. رمان The Man in the High Castle به قلم فیلیپ کی. دیک، که درباره‌ی پیروزی نازی‌ها در جنگ جهانی دوم است، یک تاریخ جایگزین به شمار می‌رود. در این داستان، نازی‌ها پیروز شده‌اند و دولت آمریکا به سه بخش تقسیم شده و زیر سلطه آلمان و ژاپن قرار گرفته است.

بایوپانک: در داستان‌های سایبرپانک، همواره اعضای بدن انسان‌ها با فناوری‌های رباتیک جایگزین می‌شوند. ولی در بایوپانک، این کار را با به‌کارگیری فناوری‌های زیستی و دگرگونی‌های ژنتیکی می‌بینیم. بایوپانک بیشتر در جهان‌های پادآرمانی بازگفت می‌شود و رمان Ribofunk نوشته‌ی «پاول دی فیلیپو» یکی از شناخته‌شده‌ترین رمان‌های بایوپانک است.

رستاخیزی و پسارستاخیزی: اگر شاهد شخصیت‌ها و بازگفت داستان‌ها پس از یک رویداد و فاجعه‌ای بزرگ باشیم، یعنی هنگامی که بیشتر مردم از بین رفته‌اند و بازماندگان هم زندگی سختی در ویرانه‌های زمین دارند، با داستان‌های رستاخیزی و پسارستاخیزی روبه‌رو هستیم. این زیرسبک پس از جنگ جهانی دوم و خطر سلاح‌های هسته‌ای رواج پیدا کرد و رمان The 100 از «کاس مورگان»، فضای پسارستاخیزی را به‌خوبی نشان می‌دهد.

فانتزی علمی: داستان‌های علمی تخیلی هستند که از افسانه‌ها و داستان‌های اساطیری الهام گرفته‌اند و بیشتر عناصر جادو و ماورایی را در بر می‌گیرند. در این داستان‌ها، همه‌ی پدیده‌های جادویی، با علم قابل توجیه هستند. به‌طور کلی، مردم علم و جادو را در کنار یکدیگر قبول دارند، و با این‌که دنیایشان از جادو پر شده، اما همچنان از قوانین علمی و فیزیکی پیروی می‌کند. رمان A Wrinkle in Time از «مادلین لنگل» را می‌توان فانتزی علمی دانست.

 

[ترنم واژه ها]

یوتوپیا و دیستوپیا: داستان‌هایی هستند که در سرزمین‌های رویایی (آرمان‌شهر) و سرزمین‌های نفرین‌شده که دولت ناکارآمد و زورگو، مردم فقیر و جامعه‌ای آسیب‌دیده‌ دارند (پادآرمان‌شهر)، بازگفت می‌شوند. البته این زیرسبک تنها زمانی علمی تخیلی می‌شود که شامل فناوری‌های گوناگون و به‌کارگیری آن‌ها به‌دست دولت و جامعه باشد. وگرنه، مستقیم در گروه ادبیات گمانه‌زن جای می‌گیرد. رمان 1984 به قلم «جرج اورول»، همچنان جزو بهترین نمونه‌های پادآرمان‌شهری است.

اپرای فضایی: یکی از محبوب‌ترین گونه‌های علمی تخیلی است که در آن داستان بیشتر در فضا جریان دارد. نام آن از «سریال آبکی/اپرا صابون» (Soap opera) گرفته شده ولی هیچ وابستگی به اپراهای موزیکال ندارد. اپراهای فضایی بیشتر شامل درگیری‌های فضایی بین موجودات و جوامعی، که فناوری‌های پیشرفته یا قدرت‌های ماورایی دارند، می‌شود. این داستان‌ها همواره درون‌مایه‌ی ماجراجویی و اکشن دارند و سفرهای فضایی، جنگ‌های بین‌ستاره‌ای و یا قهرمان‌هایی که می خواهند گیتی همگان را نجات دهند، را در خود جای می‌دهند. فیلم‌های «جنگ ستارگان» (Star Wars) یکی از بهترین نمونه‌های اپرای فضایی هستند.

وسترن فضایی: آمیزه‌ی ویژگی‌های سبک وسترن در دل علمی تخیلی، ما را با وسترن فضایی روبه‌رو می‌کند. سریال‌های Westworld و The Mandalorian وسترن فضایی هستند. افزون‌براین، ممکن است شاهد کابوی‌های فضایی که تفنگ‌های لیزری و اسب‌های رباتیک دارند هم باشیم. رمان Six-Gun Planet یکی از بهترین وسترن‌های فضایی است، چون ژانرهای جنگ، تعلیق و آینده‌گرایی را به شیوه‌ای زیبا و ستودنی با هم درمی‌آمیزد.