هنر هنر خطاطی | انجمن پاتوق رمان

[i_faezeh]

خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران اهمیت بسیاری در میان هنرهای بصری دارد. خوشنویسی اسلامی و بیش از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است میان تمامی اجزاء و عناصر تشکیل دهندهٔ آن. تعادل میان مفید و مورد مصرف بودن از یک سو و پویایی و تغییر شکل یابندگی آن از سوی دیگر؛ تعادل میان قالب و محتوا که با آراستگی و ملایمت تام و تمام می‌تواند شکل مناسب را برای معانی مختلف فراهم آورد.

 

[i_faezeh]

اگر در نظر داشته باشیم که خوشنویسی اسلامی و ایرانی براساس قالب‌ها و قواعد و نظام‌های بسیار مشخصی شکل می‌گیرد و هر یک از حروف قلم‌های مختلف از نظام شکلی خاص، و تا حدود زیادی غیرقابل تغییر، برخوردارند. آنگاه درمی‌یابیم که ایجاد قلم‌های تازه یا شیوه‌های شخصی خوشنویسان بر مبنای چه ابداع و رعایت حیرت‌انگیزی پدیدار می‌شود. در خوشنویسی اندازه هر حرف و نسبت آن با سایر حروف با دقت بسیار بالایی معین شده‌است و هر حرف به صورت یک «مدول» ثابت درمی‌آید که تخطی از آن به‌منزله نادیده گرفتن توافقی چندصدساله است که همیشه میان خوشنویس و مخاطب برقرار بوده و با رضایت طرفین حاصل می‌آمده‌است. حتی ترتیب شکل کلمات نیز براساس مبانی مشخصی تعیین می‌شده که در «رسم‌الخط»ها و «آداب‌المشق»ها از جانب استادان بزرگ تنظیم و ارائه شده‌است. قرارگیری کلمات - یعنی «کرسی» - هر سطر هر چند نه به صورت کاملاً پیش‌بینی و تکلیف شده - که ناممکن بوده‌است - اما به‌شکل «سلیقه مطلوب» زمینه زیبایی شناختی پیشنهادی خاص خود را دارا بوده‌است.

 

[i_faezeh]

هنر خطاطی یا خوشنویسی به هنر زیبا نوشتن گفته می شود. کاری بسیار زیبا و ظریف که خوشنویس از پس آن برمی آید. البته که خطاطی عین هنر می باشد. غیر این است که با دقت و رعایت اصولی خاص، حروف را بر روی کاغذ می چینند، گویی به جملات رقص و سما می بخشند. در هنر خطاطی سعی بر این است که ارزش های زیبایی شناسی در کار آورده شود. خوشنویسی را هیچگاه با صرف آوردن کلمات زیبا بر روی کاغذ و صفحه آرایی اشتباه نگیرید. کاری که امروزه تحت عنوان تایپوگرافی می شناسیم خود را بر پایه هنر خطاطی استوار کرده است. حال آنکه خوشنویسی سنت و هویت مخصوص به خود را دارا است.

 

[i_faezeh]

هنر خطاطی یا خوشنویسی به تمام فرهنگ ها تعلق دارد. اما در مشرق زمین و به خصوص در سرزمین های اسلامی، برای آن ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. خوشنویسی در واقع تعادلی بی نظیر در میان اجرا و عناصر تشکیل دهنده ی نوشتار است. تعادلی منظم و خاص در میان قالب و محتوا! بدین معنی که هم محتوا هم شکل محتوا در خوشنویسی ارزش دارد. اگر به کار خوشنویسان و هنرمندان این عرصه توجه کرده باشید، روزها و ماهها را صرف نوشتن یک متن و یک جمله می کنند. همین است که گویی نوشتار آنها روح دارد. جلوه ای ویژه که سبب شده است تنها یک خط نوشتار خوشنویسان بزرگ، میلیون ها تومان ارزش دارد.

 

[i_faezeh]

تمام کلمات و واژه ها در خوشنویسی از قواعد، نظام و قالب مشخص و خاصی پیروی می کنند. هندسه ای که هر حرف و کلمه بر اساس جای خود از آن تبعیت می کند. این اصول و نظام ها قرن هاست که میان بزرگان این هنر و مخاطبان پذیرفته شده است. درست است! صرف زیبا نوشتن و تحسین نگاه مخاطب مهم نیست، رعایت اصول ها و نکات ریز است که اوج تجلی هنر خطاطی را نشان می دهد. انواع رسم الخط ها و آداب المشق ها توسط بزرگان و خوشنویسان سردمدار ارائه و تعریف شده اند. دمیدن زیبایی و در واقع تعریف «سلیقه مطلوب» گامی است که خوشنویس در جهت دمیدن جنبه های زیبایی شناسی به کار، انجام می دهد.

 

[i_faezeh]

باید بدانید که خط کنونی در ایران تحت تاثیر عرب ها و وارد شدن اسلام به ایران بوده است. قبل از آن خطوط میخی، اوستایی و پهلوی رایج بوده است. اما ایرانی ها در غنا بخشیدن و متجلی شدن هنر خطاطی بسیار تاثیرگذار بوده اند. قسمت بسیاری از تبدیل خطوط عادی به خطوط زیبای خوشنویسی را ایرانی ها انجام می داده اند. کاری که باعث می شد در دراز مدت ایرانی ها اصول و سبک خاص خود را در خطاطی پیدا کنند. هنر خطاطی ایرانی در دیگر کشورهای تحت نفوذ، همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و هند طرفداران خود را دارد. در ایران به هنر خطاطی همواره به عنوان یکی از زیباترین نوع هنرهای بصری توجه می شده است. اوج هنر خطاطی در ایران را در دوره ی حکومت تیموریان داریم. خالق و مبدع خط نستعلیق، میرعلی تبریزی بود که از ترکیب دو خط بسیار زیبای نسخ و تعلیق، خط نستعلیق را پایه گذاری کرد. در دوره ی تیموریان مشهورترین خطاط قرآن نیز، بایسنقر میرزا بود.